Over rouwen en het heft in eigen hand nemen

Als je een dierbare verliest, staat je leven op zijn kop. Een verlies kan je omverwerpen, verwarren en je kunt overspoeld worden door verdriet. Alles is anders dan het was en in de nieuwe weerbarstige wereld moet je zien te overleven. Een eerste periode na het overlijden van een dierbare wordt achteraf vaak beschreven als een roes. Daarna wordt vaak pijnlijk duidelijk hoe elders het leven doorgaat en jouw leven als nabestaande volkomen stil ligt. Bij de meeste rouwenden komt er na verloop van tijd een moment, waarop de vraag rijst ‘hoe verder?’. Want hoe moet je verder in een leven dat er totaal anders uitziet en waarin je misschien jezelf niet meer herkent? Om weer sturing en richting te krijgen in je leven, is het essentieel verantwoordelijkheid te nemen. Dit betekent ‘je rouw nemen’, het aangaan van de gevoelens die erbij horen en hierin aan het roer gaan staan. Hoe doe je dat als je wanhoopt en je verscheurd bent van verdriet?

Er ligt een ‘taak’ die we
niet zomaar terzijde
kunnen schuiven

 

Een van de allergrootste opgaven.
Omgaan met de dood van een geliefde is een van de allergrootste opgaven die mensen in het leven tegenkomen. Deze opgave behelst het verweven van het verlies in ons bestaan. Een opgave duidt op iets wat we te doen hebben, er wordt een beroep op ons gedaan. Er ligt een ‘taak’ die we niet zomaar terzijde kunnen schuiven. Maar “wat staat mij dan te doen?” Mensen in rouw willen graag een antwoord hierop. Soms is er zelfs een hunkering naar een volgende stap. Hoe verder?

 

‘Hoe verder?’ impliceert dat
er in jou een wil is
om verder te gaan

 

Verder gaan in een nieuwe wereld
In de rouwperiode komt er een moment waarop je je afvraagt hoe je nu verder moet. Die vraag – ‘hoe verder’ – impliceert dat er in jou een wil is om verder te gaan. Daarnaast zegt het ‘hoe’ dat je richting en sturing wenst. Richting en sturing vinden in een leven waarin niets meer is zoals het was, lijkt een enorme zoektocht. Een zoektocht naar antwoorden. En het lijkt misschien controversieel, maar om je in de richting van de antwoorden te bewegen, is het nodig het zoeken op te geven. Het is belangrijk dat je jezelf toestaat het niet te weten. Alleen dan kun je verbinding maken met dat wat er werkelijk is en misschien ontdekken wat je volgende stap mag zijn. Dit doe je in eerste instantie door aandacht te geven aan wat er nu in je leeft. Zonder oordeel voelen. Alle gedachten die er zijn, maar ook heftige gebeurtenissen hebben effect op je lichaam op dit moment, voel maar. Aandacht geven aan wat er van binnen leeft, heeft alles te maken met verantwoording nemen. Verantwoording nemen voor jezelf. Dit is de essentiële eerste stap om verder te gaan in de nieuwe wereld, om jouw leven opnieuw vorm te geven en antwoord te vinden op de vraag welke richting jij op mag gaan.

 

Sta jezelf toe

het niet te weten

 

Angst om weer overspoeld te raken
Wat wij veel zien bij mensen die bij ons een retraite doen, is de gedachte dat wanneer ze een bepaalde emotie toelaten (zoals verdriet of angst) dat ze er dan door overspoeld raken. Ook vinden rouwenden soms dat bepaalde emoties niet zijn toegestaan: “ik mag dit niet voelen”, “ik moet dankbaar zijn”.  Deze overtuigingen maken dat rouwenden bij de emoties weg blijven. Ze doen van alles, bewust of onbewust, om maar niet te hoeven voelen. Strategieën om niet te voelen zijn bijvoorbeeld: in de doe-modus gaan, piekeren, zorgen voor andere mensen maar ook verdovende middelen gebruiken (zoals drank, drugs, seks of eten) om gevoelens te dempen. Door voortdurend je emoties weg te stoppen, maak je het onmogelijk regie te krijgen over je rouwproces en over jezelf. Het voortdurend weggedrukt houden kost heel veel energie. Om dit in stand te houden, ontstaat dikwijls een soort verharding naar jezelf. Hierdoor kan het gebeuren dat je steeds minder goed in je vel komt te zitten, of dat er spanningen ontstaan in het lijf. Het lijkt in eerste instantie of je controle hebt over je emotionele leven, maar het is een schijncontrole. Je bereikt uiteindelijk een tegengesteld effect. En zo komen mensen soms bij ons terecht die zeggen: “ik ben uitgeput” of “ik voel niets meer”, “ik zit helemaal vast,” “wat moet ik doen?”

Zeg ‘ja’ tegen alle gevoelens
die bij rouw horen

 

Hoe zorg je ervoor dat je wel zelf sturing hebt?
Verantwoordelijkheid nemen in je rouwproces gaat over ‘je rouw nemen’. Dit betekent ‘ja’ zeggen tegen de gevoelens die hierbij horen. Wat deze gevoelens ook mogen zijn. Dit doe je vooral door bewust te zijn van wat er van binnen speelt. Vervolgens neem je hier verantwoordelijkheid voor, door wat er is ‘te omarmen’. Om dit te illustreren een voorbeeld uit de praktijk: je komt op de gang op je werk een zwangere collega tegen. Haar buikje begint te bollen en ze vertelt enthousiast over haar tweede echo. Ze houdt er geen rekening met dat jij je eerste kindje tijdens de geboorte bent verloren. Je vraagt je af of zij zich daar bewust van is en je voelt je maag samentrekken. De emotie versterkt en je zou zo in huilen uit kunnen barsten. Wat is jouw reactie? De reactie die hierop volgt, kan een boze reactie zijn. Wellicht uit je deze niet naar haar, maar houd je de boosheid voor jezelf. Er is boosheid, omdat je vind dat je collega geen aandacht heeft voor jouw situatie.
In het geval dat je haar iets kwalijk neemt, neem je geen verantwoordelijkheid voor je eigen pijn. Integendeel, je maakt die ander verantwoordelijk voor wat jij voelt. Maar de pijn is voelbaar in jouw lichaam, het is jouw pijn. Neem dus verantwoordelijkheid voor die pijn, dat wil zeggen: draag zorg voor die pijn. Dit doe je door voor jezelf een moment te nemen waarop je de pijn die opkwam (tijdens de interactie met die collega) helemaal toe te laten. Het kan zijn dat je daarna alsnog tegen die collega wilt vertellen wat haar uitgelatenheid met jou heeft gedaan. Maar vaak is het helemaal niet meer nodig. Als jij zelf in staat bent om erkenning te geven aan wat er in jou leeft, wordt de erkenning van anderen ineens veel minder belangrijk. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen rouw heeft dus onder andere te maken met jouw pijn niet op anderen projecteren. Bewust zijn van wat er in je leeft en erkenning geven daaraan is essentieel. Door telkens de verbinding met jezelf te zoeken en te vinden, zul je ook kennis maken met een nieuwe bron van wijsheid. Het vinden van sturing en richting zal vanzelf gaan, omdat je in verbinding staat met jezelf.

 

8 tips om verantwoording te nemen in je rouwproces
Verantwoording nemen in je rouwproces gaat in eerste instantie over het toelaten van de gevoelens die horen bij rouw. Er zijn nog meer tips die je helpen om zelf weer regie te krijgen in je rouwproces en je leven:
– Probeer je bewust te zijn van wat er in je leeft. Emoties en gevoelens uiten zich in het lichaam. Voel je ergens een verkramping in je lijf, of een zwaarte? Blijf daarbij met je aandacht. Geef er erkenning aan, het wil je iets vertellen.
– Maak tijd en ruimte vrij in je agenda om bewust te voelen. Je kunt bijvoorbeeld gebeurtenissen die je die dag raakten even terug halen.
– Als je boos wordt op anderen, vraag je dan eerst af wat er onder zit. Voel jij je niet gezien of niet gesteund? Vraag jezelf af of jij zelf wel voldoende erkenning geeft aan wat er in je leeft.
– Sta jezelf toe het niet te weten. Heb geen oordeel wat je bij jezelf tegen komt. Iedereen verwerkt het verlies van een dierbare op zijn eigen manier. Sta jezelf toe om te rouwen op de manier die bij jou past en alle emoties en gevoelens die er zijn toe te staan.
-Vind balans tussen het toelaten van je emoties (verliesgericht rouwen) en het zoeken van afleiding (herstelgericht rouwen)
– Zorg goed voor jezelf:  rouwen kost veel energie. Om ervoor te zorgen dat je niet helemaal uitgeput raakt, is het nodig dat je goed eet en genoeg slaapt.
– Probeer ook te ontspannen. Dit kun je doen door je aandacht te richten op iets waar je misschien wel een beetje blij van wordt, bijvoorbeeld een hobby weer oppakken of afspreken met vrienden.
– Wees bewust van je eigen behoeften en bespreek deze met anderen. Niemand is zoals jij en je kunt niet van anderen verwachten dat ze precies weten wat ze voor jou moeten doen.